معنویت چیزی است که ما را با عوالم دیگر غیر از دنیای مادی مرتبط میسازد و با افرایش قدرت معنوی میتوان این ارتباط را قوی تر و بهتر کرد.همه ما دوست داریم که از قدرت معنوی بالایی برخوردار باشیم و حالات خوش معنوی را بیشتر از قبل تجربه نماییم.اما این امر چگونه ممکن میشود؟ برای رسیدن به مقامات و حالات معنوی باید چه کارهایی را انجام دهیم و یا چه کارهایی را نباید انجام دهیم؟ ما در این مقاله سعی داریم به این سوالات پاسخ بدهیم و بیان کنیم که اصلا خودسازی معنوی چیست و نقش آن در زندگی و خودسازی اخلاقی ما چگونه است و آیا امکان رشد و تقویت قوای معنوی ممکن است و اگر ممکن است راه و روش آن چیست؟
جهت به ذهن سپاری بهتر مطالب میتوانید ابتدا ویدئو خلاصه مقاله را مشاهده نمایید
قبل از این که به سراغ روش های خودسازی معنوی و اهمیت آن برویم،لازم است که بدانیم خودسازی معنوی دقیقا به چه چیزی میگویند و تعریف آن چیست؟خودسازی معنوی که یکی از مهم ترین انواع خودسازی است را میتوان اینگونه تعریف کرد: مجموعه فعالیت های عملی و ذهنی که سبب تقویت قوای معنوی و رشد آن میشود را میتوان خودسازی معنوی دانست.هر انسانی ذاتا دارای استعداد های معنوی فراوانی است که با شکوفا شدن آن قادر خواهد بود قدم های بزرگی در زندگی مادی و معنوی خود بردارد .در خودسازی معنوی تلاش ما این است که بعد معنوی وجود خودمان را تقویت نماییم و آن استعدادهای نهفته خود را شکوفا نماییم و این امر نیاز به ممارست و تلاش های فراوانی است که ما به آنها خودسازی میگوییم.
انسان موجود بسیار پیچیده ای است و دارای استعدادها و قوای مادی و معنوی بسیاری است.اما محدوده این قوای معنوی چیست و انسان تا چه حد میتواند به این قدرت ها دست پیدا کند.حتما شما هم داستان هایی از امور غیبی و اعمال خارق العاده از علما و بزرگان شنیده اید.مثل داشتن چشم برزخی،آگاه بودن به اسرار و علوم غیبی،قدرت تصرف در بعضی از مسائل و… تمامی این موارد حاکی از ظرفیت داشتن هر انسانی برای دستیابی به قدرت های معنوی خاص است و همچینین این مسائل ثابت میکند که انسان تا چه مقدار میتواند در اموری معنوی پیش برود و میتوان گفت در امور معنوی هیچ محدودیتی برای انسان ها وجود ندارد.
سوالی که ممکن است برای بعضی از افراد پیش بیاید این است که:اصلا چه نیازی به خودسازی معنوی و تقویت معنویت داریم و آیا بدون معنویت مشکلی پیش میاید یا نه؟ برای جواب این سوال باید بدانید که هر انسانی دارای چنیدن قوای نفسانی است:
قوای نباتی یا گیاهی قوایی هستند که بین انسان و گیاهان مشترک است و ویژگی هایی هستند که در هر دو موجود میتوان پیدا کرد.مثلا رشد و تولید مثل که هم در گیاهان وجود دارد و هم در انسان ها.
قوای حیوانی هم ویژگی های مشترک بین انسان و حیوانات است که میتوان به داشتن تخیل،حرکات ارادی،شهوت،غضب و… اشاره نمود
اما قوای انسانی فقط مختص به انسان ها است و گیاهان و حیوانات از آن بهره مند نیستند.مسائلی مثل قدرت تفکر و قدرت معنوی از موارد هستند.اینجاست که مشخص میشود انسان ها برای اینکه واقعا انسان باشند باید از تفکر و قدرت معنوی خود استفاده کنند و بدون آنها یک گیاه یا حیوان بیشتر نخواهند بود.با خودسازی معنوی شما قادر خواهید بود که این قوه مهم را ارتقا ببخشید و بتوانید از ظرفیت های آن به خوبی استفاده نمایید.
تا اینجا با مفهوم خودسازی و اهمیت آن آشنا شدید.حالا نوبت به این میرسد که بدانیم چگونه باید خودسازی معنوی را به انجام برسانیم.برای این منظور ما در ادامه به بیان مهم ترین راهکار ها جهت خودسازی معنوی میپردازیم:
اولین قدم در شروع خودسازی تفکر است.مهم ترین دستاورد هر انسانی گره خورده با تفکر و اندیشیدن است و خودسازی معنوی نیز از این قاعده مستثنی نیست.از مهم ترین راهکارهایی که معونیت انسان را میتواند رشد دهد،تفکر درباره خود و خالق هستی است.وقتی درباره خودمان و وجود خود بیشتر فکر میکنیم میتوانیم به بسیای از حکمت ها دست پیدا کنیم و به خودسازی شخصیتی دست پیدا کنیم و اینگونه است که میتوانیم بُعد معنوی خودمان را ارتقا ببخشیم چرا که با تامل و اندیشیدن متوجه میشویم که انسان چیزی ماورای بعد مادی و حیوانی است و دارای ظرفیت های بسیار بزرگ و عمیقی است که میتواند انسان را تا مقام جانشینی خدا برساند.
رسیدن به ایمان کمک میکند که از شک و تردید ها فاصله بگیرید و به یک سکون و آرامش دست پیدا کنید.اگر میخواهید،خودسازی معنوی داشته باشید باید حتما در تقویت ایمان خود کار کنید و آن را ارتقا ببخشید.اما ممکن است اینجا یک سوال پیش بیاید و آن این است که: ایمان دقیقا چیست و چه فرقی با دانستن و علم دارد؟
برای پاسخ این سوال باید بدانید که در ایمان نوعی خضوع و تواضع نیز وجود دارد،ولی در علم لزوما اینگونه نیست.یعنی ایمان انسان را به واکنش عملی وادار میکند ولی در علم همیشه اینچنین نیست.مثلا خداوند در قرآن کریم میفرماید:
وَجَحَدُوابِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا
نمل/14
و آن را از روى ظلم و سركشى انكار كردند، در حالى كه در دل به آن يقين داشتند
این آیه اشاره میکند که بعضی از کفار به خداوند علم داشتند ولی آنها را به خضوع و خضوع نمیرساند.بنابراین میتوان نتیجه گرفت که باید برای خودسازی معنوی نور ایمان را در قلب روشن کنید و صرفا با دانستن یکسیری از مسائل،مشکل حل نخواهد شد.
یکی از مهم ترین مواردی که به رشد و خودسازی معنوی انسان کمک میکند و ما را در خودسازی اخلاقی بیشتر کمک میکند،دوری از پلیدی ها و منکرات است.این مسئله به قدری در رشد معنوی مؤثر است که عده از بزرگان تنها این مورد را برای رسیدن به سعادت کافی میدانند.بدون دوری کردن از منکرات تمامی زحمات و فعالیت های عملی جهت رشد معنوی میتواند بدون اثر باشد چرا که پلیدی ها میتوانند تمامی زحمات قبلی شما را از بین ببرند.بنابراین بهتر است ابتدا روش مهار نفس و دوری از منکرات را یاد بگیریم و بعد شروع به فعالیت های عملی خودسازی بکنیم.ما در مقاله مراحل خودسازی قدم به قدم مراحلی که باید در راه خودسازی طی کنید را توضیح داده ایم،توصیه میکنیم که برای دانستن این مراحل،این مقاله را نیز مطالعه نمایید.
یکی ازبهترین تمرینات خودسازی که از روش های خیلی خوب برای رشد و خودسازی معنوی است،پیشی گرفتن در امور خیر و پسندیده است.وقتی شما برای انجام امور نیکو به خودتان زحمت میدهید و سعی میکنید کارهای مشکل را قبل از بقیه انجام دهید،این کار به میزان زیادی نفس شما را رشد میدهد و سبب میشود که در معنویت رشد قابل توجهی داشته باشید.البته این کار را باید سعی کنید در اخلاص کامل و برای خدا انجام دهید تا اثر معنوی این اعمال در وجود شما ظاهر بشود.تنها چیزی که در این دنیا ارزش رقابت و مسابقه را دارد،سبقت در امور خیر است،همانطور که قرآن کریم میفرماید.
وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا ۖ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ
هر كسى را جانبى است كه بدان روى مى‌آورد. پس در نيكى كردن بر يكديگر سبقت گيريد
آیه 148 سوره بقره
اگر میخواهید بُعد معنوی خود را بهبود داده و رشد دهید،باید برای آن برنامه ای معین و مشخص داشته باشید.اگر انجام اموری که به رشد معنوی شما کمک میکند،بر روی نظم باشد و مرتبا انجام گیرد،مطمئنا تاثیر بیشتری را میتوانید در معنویت خود مشاهده نمایید.همه ی ما در طول شبانه روز 24 ساعت زمان داریم که باید به بهترین شکل از آن استفاده نماییمو برایش برنامه بریزیم. در روایتی آمده است که امام علی علیه السلام بهترین تقسیم بندی شبانه روز را اینطور مشخص کرده اند:
وقت هر انسان مؤمن سه قسمت است: 1 ـ یک وقت و ساعتی که برای مناجات و دعا و عبادت است 2 ـ یک وقت و ساعتی که برای کسب معاش و در آمد است 3 ـ یک وقت و ساعتی که برای تفریح و استفاده از لذتهای حلال است و انسان عاقل جز در این سه مورد، وقت نمی گذراند یا کسب معاش یا قدم نهادن برای معاد و آخرت و یا لذت بردن در غیر حرام
نهج البلاغه کلمات قصار ش 390
از خودسازی در نهج البلاغه بیشتر بدانید
یکی از سه بخش مهم در طول شبانه روز باید به مناجات و عبادات اختصاص یابد تا انسان در رشد و تعالی معنوی باقی بماند و عقب گرد نکند.اگر میخواهید با نحوه برنامه ریزی برای خودسازی آشنا شوید، توصیه میکنیم مقاله برنامه خودسازی را حتما مطالعه نمایید.
یکی از مسائل مهمی که در خودسازی معنوی باید به آن توجه شود،شناخت موانع و آفات مسیر خودسازی است.بدون شناخت این موانع ممکن است در بین مسیر خودسازی،گرفتار این آفات شده و بعد از مدتی به خود بیاییم و ببینیم که هیچ پیشرفتی در معنویت نداشته ایم و شاید پس رفت نیز کرده باشیم.اما اگر قبل از آلوده شدن به این مشکلات،با این موانع آشنا شویم،خیلی بهتر میتوانیم آنها را کنترل نماییم و خود را در مسیر درست نگه داریم.اگر میخواهید با این آفات و موانع آشنا شوید،توصیه میکنیم که مقاله موانع خودسازی را مطالعه نمایید.
در بسیاری از آیات قرآن کریم به مسئله رشد و خودسازی معنوی اشاره شده است و این نشان دهنده اهمیت بالای این موضوع است.در ادامه به چند مورد از این آیات اشاره مینماییم.
اولین آیه ای که قصد بررسی آن را داریم،آیه 30 سوره بقره است که اشاره مستقیم به قدرت معنوی بسیار بالای انسان میکند:
انی جاعل فی الارض خلیفة
من در زمین خلیفه‌ای خواهم گماشت
نکته قابل توجهی که در این آیه باید دقت کنید این است که خلیفه و جانشین همیشه باید نزدیکترین فرد به امیر و فرمانروا باشد و باید واجد بهترین شرایط باشد تا بتواند جانشین قرار داده شود.در این آیه خداوند متعال،انسان را جانشین خودش معرفی میکند و این نشان میدهد انسان تا چه حد میتواند از لحاظ معنوی قوی شود که به این مرتبه یعنی جانشین بزرگترین موجود عالم هستی باشد.
از موارد دیگر که در قرآن به آن اشاره شده،درجه بندی های مختلف انسان ها است.چیزی که از این آیه میتوان برداشت کرد این است که هر انسان به حسب خودسازی معنوی و درجه ایمانی اش دارای درجه متفاوتی از دیگری است:
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ
آیه 11 سوره مجادله
خدا آنهايى را كه ايمان آورده‌اند و كسانى را كه دانش يافته‌اند به درجاتى برافرازد،
این آیه مطرح مینماید که خدا به وسطه علم و ایمان هر کس به او درجه خاصی اعطا میکند.
خداوند در آیاتی در قرآن کریم به این نکته اشاره میکند که ساختار وجودی انسان به گونه ای طراحی شده که ذاتا دوست دار ایمان و معنویات است و همچنین ذاتا مسائل منکر در نظرش ناپسند است:
وَلَٰكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ
آیه 7 سوره حجرات
و لیکن خدا مقام ایمان را محبوب شما گردانید و در دلهاتان نیکو بیاراست و کفر و فسق و معصیت را زشت و منفور در نظرتان ساخت
این آیه بیان میدارد که افرادی که دارای طینت پاکی هستند،دوستار معنویات هستند و از عصیان ها متنفر میشوند.در قرآن کریم آیات بسیار زیاد دیگری وجود دارد که درباره خودسازی صحبت شده است که ما در مقاله خودسازی در قرآن به صورت مفصل تر به آنها پرداخته ایم.
تا اینجای مقاله با مفهوم خودسازی معنوی و روش های تقویت و کسب آن آشنا شدید و حالا و در ادامه به نتایج و فوایدی که خودسازی معنوی میتواند در بر داشته باشد اشاره مینماییم:
افراد بسیار زیادی هستند که دارای ثروت و امکانات مادی فراوانی هستند ولی همیشه ناراضی هستند و دائم شکایت میکنند.خودسازی معنوی سبب میشود که با داشتن هر گونه امکانات مادی و ثروت کم یا زیاد،رضایت از زندگی ما بیش از بقیه افراد باشد.دلیل روانی بسیاری از عدم رضایت ها نداشتن آرامش درونی و عدم اطمینان است.شما با خودسازی معنوی به آرامش بیشتری دست پیدا میکنید و به قدرتی بسیار بالا،باور و اطمینان پیدا خواهید کرد که همین دلایل برای رضایت بیشتر از زندگی کافی است.
افراد بی هدف همیشه سرگردان و نگران هستند و هیچ گاه از زندگی خود لذت نخواهند برد.در مقابل کسانی که خودسازی معنوی کرده اند،میدانند برای چه آمده اند و قرار است به کجا بروند. بنابراین برای اوقات زندگی خود برنامه دارند و کمتر وقت خود را تلف میکنند.این برنامه داشتن،به زندگی آنها هدف میدهد و همین مسئله دنیای آنها را با معنا تر میکند.
این موارد میتواند مهم ترین دلایلی باشد که ما را به سمت خودسازی معنوی ترغیب میکند و میتوان گفت بدون خودسازی معنوی اساسا انسان از انسانیت خودش خارج میشود،چرا که همانطور که گفته شد بدون معنویت انسان مهم ترین خصیصه خودش را نادیده گرفته است و این میتواند او را از مسیر انسانیت خارج سازد.برای آشنایی بیشتر از فواید و اهمیت خودسازی توصیه میکنیم مقاله فواید خودسازی را مطالعه نمایید و اگر سوال یا ابهامی دارید میتوانید در بخش نظرات در پایین همین مقاله با ما در میان بگذارید تا در اسرع وقت به شما پاسخ داده شود.
جستجو در بین همه دسته ها
